Jak tworzą się więzi? Style przywiązania i ich znaczenie w rozwoju młodego człowieka

Jak myślisz, co decyduje o tym, że niektóre dzieci bez problemu wchodzą w relacje z rówieśnikami i budują z nimi trwałe więzi, a inne zdają się być zlęknione i nieufne? Jak pewnie podejrzewasz, wiele zależy tu od wychowania, a konkretniej od stylu więzi między dzieckiem a rodzicem. Czym jest przywiązanie? Jakie są jego style? I czy możliwa jest zmiana stylu przywiązania na przestrzeni życia? Tego dowiesz się z tego artykułu. Sprawdź!

Czym jest przywiązanie?

Ojcem badań nad więzią między matką a dzieckiem oraz twórcą teorii przywiązania (ang. attachment theory) jest brytyjski psychiatra i psychoanalityk John Bowlby, jeden z najczęściej cytowanych psychologów XX wieku. Według jego teorii, rozwijanej wraz z inną psycholog - Mary Ainsworth, w prawidłowym rozwoju dziecka występuje tzw. figura przywiązania (inaczej obiekt znaczący), którą jest najczęściej matka lub ojciec, ale może być też inna osoba, która opiekuje się maluchem w pierwszych etapach życia.

Przywiązanie jest to silna więź emocjonalna z bliską nam osobą, z którą szukamy kontaktu i intymności. To, w jaki sposób i dlaczego zabiegamy o tę relację, zależy od stylu przywiązania, który kształtowany jest w dzieciństwie, następnie powielany w kolejnych związkach uczuciowych na przestrzeni życia.

Styl przywiązania to podświadomy zespół przekonań na temat tego, czego możemy oczekiwać w związkach z innymi ludźmi. To, co wydaje nam się znajome (choć niekoniecznie dobre), jest przez naszą podświadomość pożądane, a to co wydaje się obce (choć niekoniecznie złe), jest odrzucane i odczytywane jako zagrożenie.

Rodzaje stylów przywiązania

Mary Ainsworth wyodrębniła trzy style przywiązania, które potem ewoluowały. Obecnie wyróżnia się cztery style przywiązania:

• bezpieczny styl przywiązania,
• lękowy styl przywiązania,
• unikający styl przywiązania,
• zdezorganizowany styl przywiązania.

Wielu psychologów twierdzi, że wywodzące się z dzieciństwa style więzi są raczej stałe, a jedynie w około 30% ulegają one zmianie w dorosłym życiu. Dzieje się tak głównie za sprawą terapii albo pozostawania w wieloletnich relacjach o określonym typie więzi.

Przyjrzyjmy się teraz temu, czym charakteryzują się poszczególne typy więzi.

Bezpieczny styl przywiązania

Bezpieczny styl przywiązania rozwija się w dziecku, któremu zapewnia się poczucie bezpieczeństwa i reaguje się na jego potrzeby w zdrowy sposób. Kiedy dziecko płacze, mama przychodzi do niego – karmi, przewija lub tuli. Naturalnym jest, że we wczesnej fazie życia dziecko potrzebuje częstego i bliskiego kontaktu z matką, jest od niej całkowicie zależne. Dlatego bardzo ważne jest, by mama podchodziła do niego ze spokojem i miłością.

Dzieci, u których rozwinął się bezpieczny styl przywiązania, już od wczesnego dzieciństwa czują się pewnie. Chętnie i ufnie wchodzą w relacje z rówieśnikami. W dorosłym życiu także obdarzają partnera dużym kredytem zaufania i nie uzależniają się o niego. Mają dobre stosunki z rodzicami niezależnie od wieku. Nie boją się o utratę bliskich i mają zdrowe poczucie własnej wartości.

Bezpieczny styl przywiązania to taki, w którym dziecko wie, że zasługuje na miłość i naturalnym jest ją zarówno dawać, jak i otrzymywać. Z takim przeświadczeniem idzie w dalsze życie.

Polecamy do czytania: Jak kształtować pewność siebie u dziecka?

Lękowy styl przywiązania

Lękowy (inaczej nerwowy) styl przywiązania występuje wtedy, kiedy rodzice uzależniają okazywanie miłości od konkretnych okoliczności, np. przytulają dziecko wyłącznie wtedy, gdy widzą, że jest grzeczne. Często nie reagują na płacz malutkiego dziecka, uznając, że może sobie popłakać, a gdy jest starsze, ignorują jego wołanie o potrzebę bliskości, nie chcąc go “rozpieszczać”.

Matka, która zaszczepia w dziecku lękowy styl przywiązania, może być chwiejna emocjonalnie i bezradna. Bywa, że cierpi na depresję poporodową i sama potrzebuje pomocy, dlatego nie potrafi w pełni zatroszczyć się o dziecko. Podświadomie odpycha od siebie malucha.

Dziecko wychowywane w lękowym stylu przywiązania ostatecznie nie uspokaja się nawet po przytuleniu. Z całych sił pragnie zaskarbić uwagę rodzica, jednocześnie jest niespokojne, a nawet agresywne. Nieustannie boi się separacji z rodzicem, a kiedy ona następuje, bardzo silnie ją przeżywa.

Dorosły człowiek z lękowym stylem przywiązania nie potrafi zbudować satysfakcjonującego związku. Podejrzewa partnera o zdradę, zarzuca mu brak miłości, ciepła i uwagi bez względu na to, ile jej dostaje. Ma niskie poczucie własnej wartości i jest bardzo krytyczny wobec siebie.

Zobacz także: Depresja poporodowa - jak jej zaradzić?

Unikający styl przywiązania

U około 20% dzieci występuje unikający typ przywiązania. Rodzicielstwo, które sprzyja rozwijaniu w dziecku postawy unikania bliskości, charakteryzuje się odtrąceniem lub chłodem emocjonalnym. W takim układzie matka jest często niedostępna dla dziecka i skupia na nim niewiele uwagi.

Niekoniecznie wynika to ze złej woli matki. Bywa, że dziecko zaczyna unikać bliskości, ponieważ matka przebywała przez długi czas w szpitalu i maluch odzwyczaił się od przytulania.

Dziecko, które widzi, że jego potrzeby nie są zaspokajane przez opiekunów, by uniknąć bólu, odcina się od dorosłych i rozwija w sobie niezależność. Zdarza się, że przestaje nawet płakać, podświadomie uznając to jako słabość i zbędne “wołanie o pomoc”, które i tak nie spotka się z odpowiednią reakcją ze strony bliskich.

W dorosłym życiu osoby z unikającym stylem więzi budują powierzchowne związki oraz mają problemy z bliskością i zaangażowaniem. Zdarza się, że wdają się w romanse, które nie wymagają od nich odpowiedzialności i deklarowania czegokolwiek. Mają wysoką samoocenę i dużą potrzebę niezależności, którą stawiają ponad kontakty z innymi ludźmi. W związkach często spotykają się z tym, że partner zarzuca im obojętność i chłód emocjonalny.

Zdezorganizowany styl przywiązania

Ostatnim typem więzi jest zdezorganizowany styl przywiązania. Dotyczy dzieci, które doświadczają przemocy fizycznej lub psychicznej ze strony bliskich. Ten rodzaj więzi nie bez powodu nazywa się zdezorganizowanym, ponieważ maluch w rodzinie na zmianę doświadcza poczucia bezpieczeństwa i zagrożenia. Rodzic przytula, za chwilę krzyczy lub bije. Matka zwykle jest wysoce krytyczna i kontrolująca.

Dziecko uczy się, że rodzic jest zarówno krzywdzicielem, jak i obrońcą. Może to prowadzić to do bardzo poważnych zaburzeń w myśleniu młodego człowieka. Miłość podświadomie kojarzy się z przemocą i krzywdą, chociaż w zdrowych relacjach nie ma na to miejsca.

Zdezorganizowany styl więzi sprzyja nieufności wobec świata i ludzi. Dorosły człowiek, który wyniósł taki wzór przywiązania z rodzinnego domu, zwykle jest osobą, która nie potrafi rozwiązywać problemów. Niekiedy sama ma w sobie wysoki poziom agresji. Często towarzyszy jej uczucie bezradności. Pod wpływem stresu zachowuje się chaotycznie. Jednocześnie ma też w sobie wysoki poziom lęku.

Styl przywiązania a relacje

Analizując powyższe typy przywiązania, być może dostrzegasz w nich ludzi z Twojego najbliższego otoczenia i sam odnajdujesz się w którymś z nich. Jeśli masz dzieci, to prawdopodobnie zastanawiasz się też nad stylem więzi, który właśnie im przekazujesz. Otóż, jak dowodzą badacze (John Bowlby i Mary Ainsworth), każdy z nas wnosi w relacje styl przywiązania wyniesiony właśnie z okresu wczesnego dzieciństwa. Dlatego refleksja nad własnym stylem więzi, jak i tym, który zaszczepiasz maluchowi, jest niezwykle ważna.

Musisz wiedzieć, że jedynym pożądanym stylem przywiązania jest ten, który opiera się na bezpieczeństwie i okazywaniu miłości. Tylko wówczas Twoje dziecko będzie zdolne do tworzenia wartościowych i satysfakcjonujących relacji. W każdym innym przypadku będzie ponosiło porażki lub odczuwało toksyczne niezadowolenie. W dorosłym życiu będzie potrzebowało terapii, by na nowo odnaleźć radość płynącą z bliskości.

Jak sprawić, aby dziecko rozwinęło bezpieczny styl przywiązania?

Jedyną skuteczną metodą na rozwinięcie w dziecku bezpiecznego stylu przywiązania, jest przekazywanie mu właściwego wzorca. Nie jest to proste, jeśli sam jako dorosły wszedłeś w rodzicielstwo poraniony przez własnych rodziców. Możesz mieć wówczas tendencję do traktowania dziecka w podobny sposób, w jaki sam byłeś traktowany jako maluch. Jeśli Twoi rodzice okazywali Ci niewiele uwagi i miłości, to najlepsze, co możesz zrobić, by nie powielać tych błędów w związku ze współmałżonkiem i relacjach z dziećmi, jest udanie się na psychoterapię.

Ważne, by od pierwszych dni życia Twoje dziecko było przytulane i głaskane. Należy okazywać mu wiele uczucia, uwagi i reagować na jego wołanie w zdrowy sposób. Oznacza to, że każda potrzeba dziecka jest ważna, a w przypadku noworodka trudno nawet mówić o tym, by możliwe było jego rozpieszczenie. Warto też pamiętać, że dzieci są z natury grzeczne, ufne i pełne miłości. To dorośli swoją mniej lub bardziej świadomą, niewłaściwą postawą mogą powodować zniekształcenia tych naturalnych cech.