Kiedy wybrać się z dzieckiem do logopedy?

Rodzice często zastanawiają się, czy ich dziecko rozwija się prawidłowo. To pytanie, dotyczy także mowy. Warto pamiętać, że każde dziecko jest inne, a więc tempo jego rozwoju może być indywidualne i niepowtarzalne. Są jednak określone normy wiekowe, do których należy się odnieść, próbując ocenić mowę i komunikację małego człowieka.

Kiedy pierwsze głoski, sylaby, wyrazy czy zdania nie pojawiają się lub jest ich mało, warto wybrać się do logopedy.

Jak przebiega rozwój mowy dziecka?

W rozwoju mowy dziecka można zaobserwować etapy, które powinny pojawić się w określonym czasie. Uproszczony schemat, który pokazuje co może zaniepokoić, w rozwoju mowy dziecka:

Niemowlę

• ma obniżone lub wzmożone napięcie mięśniowe,
• nie zwraca uwagi na dźwięki w okolicach 4-5 miesiąca,
• nie gaworzy w okolicach 6 miesiąca,
• nie reaguje uśmiechem na twarz mamy w okolicach 6 miesiąca,
• nie rozumie wypowiedzi o zabarwieniu emocjonalnym, np. nie wolno, brawo.

W wieku 12 miesięcy

• nie zwraca uwagi na głośne dźwięki,
• nie kojarzy przedmiotów z najbliższego otoczenia z ich nazwą,
• nie pojawiają się pierwsze sylaby oraz pierwsze proste wyrazy, np. MA, BA, GA, MAMA, BOBO, TATA, PAPA,
• niechętnie powtarza po rodzicach lub opiekunach; np. proste dźwięki (MU, BE, PI),
• nie wykazuje zainteresowania mową werbalną,
• nie używa gestów,
• nie dąży do komunikacji, nie nawiązuje kontaktu wzrokowego.

W wieku 2 lat:

• nie naśladuje dźwięków otoczenia (onomatopeje) 18m – 24m,
• nie wypowiada kilku krótkich wyrazów („daj”, „bobo”, „tata”, „baba”), 
• w słowniku dziecka nie ma minimum 20 - 30 słów,
• nie wypowiada samogłosek: a, e, i, o, u, y,
• nie wypowiada spółgłosek: p, b, m, t, d, n,
• nie reaguje na proste polecenia („Gdzie auto?”, „Daj lalę”),
• między 2 a 3 rokiem życia nie wypowiada prostych zdań, (np. MAMA PAPA, TATA AM, BOBO BUM BUM),
• notorycznie wkłada przedmioty do buzi,
• ssie kciuk, wargę, rękaw.

W wieku 3 lat:

• podczas artykulacji wsuwa język między zęby,
• nie wypowiada głosek: p, b, m, t, d, k, g, ch, f, w, l, ł, j, n, ń, ś, ź, ć, d,
• zamienia głoski „f”, „w” na inne np. „ŁODA” zamiast „WODA”, „l” zamienia na „j”, np. „jody” zamiast „lody”, dokonuje jeszcze innych wymian głoskowych,
• zniekształca głoski np. głoska „r” jest wymawiana jak „j’, „y” „jyba”, „yba” zamiast „ryba”,
• nie konstruuje zdań złożonych,
• nie tworzy zdań pytających,
• nie widać przyrostu ilościowego słownictwa,
• mowa jest niezrozumiała dla otoczenia.

W wieku 4 lat:

• zamienia głoski „s, z, c, dz” na głoski „ś, ź, ć, dź”
• nie buduje długich zdań przyczynowo-skutkowych, np. Pójdziemy do sklepu, żeby kupić sok.,
• ma mały zasób słownictwa,
• ma trudności z nazywaniem kolorów,
• mówi bezdźwięcznie np. „fota” – zamiast „woda”, „fason” zamiast „wazon”.

W wieku 5 lat:

• zamienia głoski „sz, ż, cz, dż” na „s, z, c, dz”,np. „safa” zamiast „szafa”,
• zamienia głoski „s, z, c, dz” na głoski „ś, ź, ć, dź”, np. „siamolot” zamiast „samolot”,
• nie rozróżnia podobnych do siebie wyrazów “kasa” - „kasza”, „domek”- „Tomek”,
• nie buduje dłuższych wypowiedzi,
• nie wchodzi w dialog,
• nie dzieli słów na sylaby,
• nie potrafi opowiedzieć co widzi na obrazku,
• ma liczne trudności z odmianą rzeczownikową i/lub czasownikową,
• nie posługuje się nazywaniem relacji przestrzennych wyrażeniami przyimkowymi (na, pod, przed, za, obok, w), opuszcza wyrażenia przyimkowe (np. lampa stoi stole),
• w swoich wypowiedziach nie uwzględnia prostych związków przyczynowo-skutkowych, nie potrafi wyrażać relacji przestrzennych, przyczynowych, wynikowych itp.,
• zacina się.

W wieku 6 lat:

• nie wymawia prawidłowo wszystkich głosek języka polskiego (dąży się do tego, aby przed rozpoczęciem szkoły dziecko nie miało już żadnych wad wymowy, bo niestety utrudniają naukę czytania i pisania),
• nie wymawia głoski “r”,
• nie buduje złożonych wypowiedzi,
• nie potrafi powiedzieć, na jaką literę zaczyna się wyraz.

Nie powinniśmy lekceważyć odstępstw od normy, im wcześniej wykryjemy ewentualne nieprawidłowości, tym lepiej.

Co jeszcze leczy logopeda?

Rodzice powinni zwrócić się do logopedy także w sytuacji, gdy dziecko mówiło i nagle przestało.

Zawsze powinna niepokoić rodziców sytuacja, w której dziecko traci nabyte wcześniej umiejętności mówienia czy komunikowania się z otoczeniem. Należy nie zwlekać i udać się z wizytą do logopedy, psychologa dziecięcego czy pediatry. Regres w rozwoju mowy, a dodatkowo wycofanie się dziecka z kontaktów społecznych i towarzyszące stereotypy ruchowe (tzn. ciągłe powtarzanie tych samych ruchów, np. trzepotanie rękoma), może świadczyć o istnieniu zaburzeń ze spektrum autyzmu.

Innym zaburzeniem, w którym następuje utrata zdobytych wcześniej umiejętności językowych, może być niedokształcenie mowy o typie afazji. Wcześnie zdiagnozowane zaburzenie będzie dawało dziecku szansę na wcześnie rozpoczętą terapię i minimalizowanie istniejących trudności.

Rodzice powinni zgłosić się do logopedy, gdy u dziecka występują trudności z pobieraniem pokarmu.

Jeżeli u dziecka pojawią się problemy z ssaniem piersi, następnie z pobieraniem pokarmu z łyżeczki, z odgryzaniem, gryzieniem, żuciem i połykaniem a także z piciem z kubeczka także należy zwrócić się do logopedy. To bardzo ważne umiejętności, na bazie których dziecko usprawnia aparat artykulacyjny, uczy się określonych układów, pozycji i ruchów języka i warg, które później będą niezbędne do prawidłowej wymowy głosek.

Innym problemem jest zbyt długie podawanie dziecku smoczka – uspokajacza czy butelki ze smoczkiem, a później butelki z ustnikiem czy rurką, które zazwyczaj wpływają niekorzystnie na pozycję języka i warg, a w konsekwencji wpływają na nieprawidłowy typ połykania u dziecka.

U części dzieci może pojawić się także wybiórczość pokarmowa, czy wręcz lęk przed jedzeniem, wtedy także warto porozmawiać z logopedą.

Rodzice zawsze powinni zgłosić się do logopedy, gdy dziecko:

• ma problemy ze słuchem,
• mówi z językiem ułożonym między zębami, z językiem ułożonym bocznie,
  a także gdy zniekształca lub zamienia głoski,
• nadmiernie się ślini,
• ssie kciuk, wargę, policzek,
• oddycha przez usta, śpi z otwartą buzią i pochrapuje,
• mówi przez nos,
• nie mówi płynnie, pojawiła się rozwojowa niepłynność mowy lub jąkanie,
• ma nieprawidłową budowę narządów mowy.

Wczesna interwencja często pozwala na skuteczne wyleczenie dolegliwości.

 

Literatura:

• Cytowska B.,Winczura B.(red.), Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka, wyd. IMPULS, Kraków 2008
• Czaplewska E., Milewski S.(red.), Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, GWP, Sopot 2012
•  Fedorowska W., Wardowska B., Wywiad biologiczno-środowiskowy do wykrywania wczesnych uwarunkowań rozwoju mowy, Zakład Logopedii, Gdańsk 1992
• Goddard S., Odruchy, uczenie i zachowanie, wyd. MINK, Warszawa 2004
• Jagoda Cieszyńska , Marta Korendo, Wczesna interwencja terapeutyczna

Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2005

Jagoda Cieszyńska , Marta Korendo, Karty diagnozy. 10 etapów rozwoju dziecka od 4. do 36. miesiąca życia, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2020