NVC, czyli porozumienie bez przemocy. Zasady empatycznej komunikacji z dzieckiem

Być może jako rodzic zastanawiasz się często, jak przekonać dziecko do wykonania danej czynności - prośbą czy groźbą? A może istnieje jakiś sposób, by rozmowa była skuteczna, a jednocześnie bezpieczna dla psychiki syna lub córki? Przeczytaj nasz artykuł i dowiedz się, na czym polega porozumienie bez przemocy w komunikacji z dzieckiem.

NVC: co to jest?

Porozumienie bez przemocy z ang. Nonviolent Communication – NVC to sposób porozumiewania się opracowany przez amerykańskiego psychologa i mediatora Marshalla B. Rosenberga. Jak mawiał sam autor tej metody, porozumienie bez przemocy jest nie tyle metodą na udaną rozmowę, co postawą życiową, “językiem serca”. Polega ona na kierowaniu się w komunikacji uczuciami i potrzebami własnymi i rozmówcy.

Filarem koncepcji Rosenberga jest empatia. To właśnie dzięki niej możliwe jest wczucie się w sytuację dziecka (rozmówcy). NVC opiera się na przeświadczeniu, że człowiek z natury jest dobry, dlatego warto dążyć do porozumienia nawet w najtrudniejszej sytuacji. Kiedy przemoc ustąpi z naszego serca, to docieramy do tego, co jest naturalne dla naszej natury – stanu empatii.

Dlaczego porozumienie bez przemocy to tzw. Język Żyrafy?

Rosenberg zwykł określać porozumienie bez przemocy tzw. Językiem Żyrafy. Dlaczego? Otóż żyrafa to zwierzę symbolizujące łagodność, które ma wielkie serce i bardzo długą szyję, więc potrafi dostrzec więcej niż inni. Poza tym nikogo nie atakuje, chociaż potrafi się bronić. Język Żyrafy to porozumienie oparte na empatii względem drugiego człowieka, kiedy potrafi się patrzeć poza utartymi schematami.

Język Żyrafy polega też na precyzyjnym określaniu swoich próśb i uczuć oraz szukaniu wzajemnego zrozumienia.

Język Żyrafy a Język Szakala: sprawdź, jakim mówisz Ty!

Język Żyrafy zasadniczo różni się od tzw. Języka Szakala. Językiem Szakala Rosenberg nazywał osoby krytykujące i szantażujące w rozmowie, narzucające swoje zdanie, dążące do wygranej w dyskusji, a nie do porozumienia. Wszelkie wywyższanie się ponad rozmówcę i lekceważenie jego uczuć oraz potrzeb to właśnie Język Szakala. Do tego sposobu komunikacji zalicza się również przemoc słowną.

Jak rozpoznać Język Szakala u siebie? Zastanów się, czy podczas rozmowy z dzieckiem nie używasz oceniających sformułowań: “bo ty zawsze”, “bo ty nigdy”, “jak zwykle robisz to źle” itp.

Polecamy do czytania: Jak nie krzyczeć na swoje dziecko?

Jak zacząć porozumiewać się bez przemocy?

Na początku przemyśl to, co Twoje reakcje słowne wnoszą do rozmowy. Czy dzięki nim zbliżasz się do porozumienia z dzieckiem? Czy szanujesz je? A może wręcz przeciwnie? Wypisz na kartce wszystkie słowa, jakie na co dzień kierujesz do dziecka i przeanalizuj je pod kątem Języka Żyrafy i Języka Szakala. Dzięki temu - analizując je na spokojnie i bez emocji, dowiesz się, które sam odczytujesz jako empatyczne, a które są źródłem negatywnych reakcji, a może nawet stanowią przemoc słowną.

Kiedy masz już sporządzoną listę pożądanych i niepożądanych słów, zastanów się, o co tak naprawdę chodziło Ci, kiedy używałeś słów krzywdzących dziecko. Być może chciałeś wyrazić jakąś potrzebę lub uczucie. Na przykład, zamiast mówić “Ty ciągle tylko bałaganisz, nie mam już do Ciebie siły”, można było powiedzieć “Męczy mnie bałagan, który dziś zostawiłeś po zabawie. Bardzo proszę Cię o posprzątanie go”.  

Cztery kroki NVC

Do porozumienia bez przemocy dochodzi się metodą czterech kroków:

• obserwacji,
• uczuć,
• potrzeb,
• prośby.

Przyjrzyjmy się teraz każdemu z nich.

Obserwacja

Pierwszym etapem jest obserwacja bez oceniania. Chodzi o to, by zobaczyć sytuację taką, jaka ona rzeczywiście jest, ale powstrzymać się od osądu i krytyki. Tutaj liczą się wyłącznie fakty i spostrzeżenia, których nie należy w żaden sposób interpretować.

Uczucia

W drugim kroku powinieneś powiedzieć o swoich uczuciach np. “jest mi smutno w tej sytuacji”, ale też pozostawić drugiej stronie pole do wyrażenia własnych. Oczywiście małe dziecko nie zawsze potrafi to zrobić. Tutaj ważne jest też to, by nie obwiniać dziecka o swoje negatywne uczucia, ponieważ każdy sam odpowiada za to, co czuje.

Zobacz także: Podstawowe emocje - jak nauczyć dziecko je rozpoznawać?

Potrzeby

Zgodnie z koncepcją komunikacji NVC za każdym naszym zdenerwowaniem kryje się niezaspokojona potrzeba. Dotyczy to zarówno dzieci, jak i dorosłych. Spróbuj dotrzeć do tego, jaka jest obecna potrzeba Twoja i Twojego dziecka. Zastanów się, co zrobić, by zaspokoić jedną i drugą. Istnieje cała lista potrzeb NVC np. snu, odpoczynku, ruchu, pożywienia, bezpieczeństwa, zaufania itp.

Prośba

Ostatnim etapem komunikacji empatycznej jest zdefiniowanie prośby. Prośba nie może brzmieć jak żądanie. Nie formułuj abstrakcyjnych próśb. Zadanie do wykonania, o które prosisz dziecko, powinno być określone w czasie, np. możesz powiedzieć do nastolatka “mógłbyś po obiedzie pozmywać naczynia?” Nie czekaj, aż syn lub córka się domyśli. Jasno określaj, o co Ci chodzi.

Komunikacja bez przemocy w praktyce: przykłady

Oto kilka przykładów zdań, które możesz skierować do dziecka, chcąc zachować zasady komunikacji NVC:

• Widzę córeczko, że leżysz, a tymczasem na podłodze porozrzucane są Twoje zabawki. Rozumiem, że potrzebujesz odpocząć? Proszę Cię tylko, żebyś posprzątała, kiedy wstaniesz.
• Kiedy słyszę Twoje “nie chcę”, kiedy wołam Cię na obiad, to jest mi przykro, że nie przychodzisz. Bardzo się starałam, ugotowałam Twoją ulubioną zupę. Czy możesz mi, proszę, powiedzieć, co sprawiło, że nie masz ochoty zjeść?
• Widzę, że w zlewie leżą niepozmywane kubki, które przyniosłeś, synku, że swojego pokoju. Co się stało, że je tam zostawiłeś? Proszę, pozmywaj je, zanim tata wróci z pracy.
• Prezent, który dostałam dziś od Ciebie z okazji Dnia Mamy, bardzo mnie ucieszył, to miło wiedzieć, że jestem dla Ciebie ważna.
• Synku, bardzo boli mnie głowa. Czy możesz bawić się ciszej?

Dlaczego warto stosować komunikację NVC w relacji z dzieckiem?

Przede wszystkim metoda NVC daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, buduje atmosferę wsparcia i zaufania oraz jest korzystna dla jego psychiki. Syn lub córka od małego uczą się wyrażania uczuć, empatii i odpowiedzialności za swoje reakcje. Dzieci są bardzo dobrymi obserwatorami, dlatego jeśli Ty stosujesz porozumienie bez przemocy wobec swojej pociechy, to nikła szansa, że w przyszłości będzie miała tendencję do agresywnych zachowań.

NVC uczy też malucha, że naturalna szczerość, którą ma w sobie, jest dobra i pożądana. Prawidłowo jest rozmawiać o swoich pragnieniach, a nie dusić je w sobie. Porozumienie bez przemocy uczy też dziecko szacunku nie tylko do siebie i do rodziców, ale do każdego napotkanego człowieka.

Podsumowanie

Ćwiczenie się w porozumieniu bez przemocy, może z początku wydawać się żmudne i trudne, ale z pewnością będzie owocne. NVC ułatwi Wasze wzajemne relacje i pomoże Twojemu dziecku wyrosnąć na świadomego siebie, empatycznego i uważnego człowieka. Jest to metoda tzw. złotego środka, która w asertywny sposób pozwala na realizację ukrytych potrzeb bez ranienia przy tym drugiego człowieka.