Podstawowe emocje – jak nauczyć dziecko je rozpoznawać?

Emocje towarzyszą nam od początku naszego życia, dotyczą zarówno dzieci, jak i dorosłych. Wydawać by się mogło, że skoro są tak nieodłącznym elementem naszej codzienności, to nie powinniśmy mieć problemu z ich identyfikacją i nazywaniem. A jednak bywa, że nawet dorosłym trudno jest je zrozumieć, nie wspominając już o dzieciach, które są “wulkanami emocji”.

Być może zastanawiasz się, jak pomóc dziecku w rozpoznawaniu i nazywaniu własnych emocji? W takim razie zapraszam do przeczytania tego artykułu.

6 podstawowych emocji

Według Paula Ekmana, amerykańskiego psychologa, pioniera w dziedzinie badań emocji, wyróżniamy 6 podstawowych emocji, do który należy:

• strach,
• smutek,
• radość/szczęście,
• zaskoczenie,
• gniew/złość,
• obrzydzenie/poczucie wstrętu.

Po stworzeniu tej krótkiej listy emocji w latach 70. XX wieku, z czasem Ekman rozszerzył ją o takie emocje jak: duma, wstyd, zażenowanie i podniecenie.

Emocje są wrodzone i wpływają na nasze zachowanie. Powszechnie przeżywane są we wszystkich kulturach. To od nich zależy to, jak wchodzimy w relacje z innymi ludźmi. Emocje pierwotnie miały (i nadal mają za zadanie) zapewnić człowiekowi przetrwanie.

Rozpoznawanie emocji u dziecka – jak mu pomóc?

Niemały wpływ na umiejętność rozpoznawania emocji ma wychowanie. Jeśli dziecko czuje, że może otworzyć się przed rodzicami, że jego uczucia i potrzeby są dla nich ważne i akceptowane, to rozpoznawanie i nazywanie pewnych emocji raczej nie będzie stanowiło dla niego trudności.

Co istotne, maluch, który potrafi nazwać swoje uczucia i przekazać swoje potrzeby, lepiej poradzi sobie w relacjach międzyludzkich.

Warto zauważyć, że dzieci komunikują się z rodzicami już od pierwszych chwil życia. Na początku takim komunikatem jest oczywiście płacz.

Zobacz także: Kiedy dziecko zaczyna mówić?

By dziecko rozwijało się prawidłowo, bardzo ważne jest, by już wtedy reagować na to z miłością i spokojem. Jako rodzic musisz pamiętać, że dziecko jest tylko dzieckiem, dlatego bez względu na zmienność jego nastrojów, dawaj mu zrozumienie i akceptację. Wiedz, że umiejętność zaprzyjaźnienia się ze swoimi emocjami rozwija się już we wczesnym dzieciństwie.

Co istotne, mały człowiek uczy się rozpoznawania i wyrażania emocji dzięki obserwacji dorosłych, dlatego ważne jest to, byś jako rodzic zarządzał nimi i wyrażał je w sposób dojrzały.

Oto, co jeszcze możesz zrobić, by pomóc dziecku:

• rozmawiaj z nim o emocjach,
• zachęcaj do zdrowego ich wyrażania,
• uważnie słuchaj dziecka.

Trudne emocje u dzieci

Nie ma emocji dobrych i złych, są tylko przyjemne i przykre. Smutek, gniew czy strach – to wyjątkowo silne emocje zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci. Rozmowy o tych emocjach też nie należą do łatwych, często dlatego, że trudno je zrozumieć. Nawet, jeśli dziecko powie np. “smutno mi”, to może mieć problem z regulowaniem tej emocji. Innym razem dziecko będzie uparcie milczeć, kiedy jest np. zagniewane lub przestraszone. Do innych reakcji, które wskazują na trudne emocje u dzieci należą:

• wyolbrzymianie, dramatyzowanie,
• uparte zaprzeczanie faktom,
• przemoc - przenoszenie uczucia gniewu na inną osobę np. na rodzica lub rówieśników,
• wypieranie,
• izolacja,
• błaznowanie,
• ucieczka w fantazję.

Zastanawiasz się, jak wspierać dziecko w trudnych chwilach? Otóż musisz wiedzieć, że za każdą emocją taką, jak gniew czy smutek stoi jakaś potrzeba, która nie została spełniona. Często dzieci złoszczą się, kiedy natychmiast nie otrzymują tego, o co proszą, a niekoniecznie tego potrzebują. Wiele dzieci testuje wytrzymałość rodziców. Dlatego w kryzysowych momentach zachowaj spokój.

Zobacz także: Jak nie krzyczeć na swoje dziecko?

Poczekaj, aż maluch się uspokoi, ale w żadnym wypadku nie zachęcaj go do tłumienia emocji. Porozmawiaj z nim o tym, co czuje. Wytłumacz, że istnieje różnica między przeżywaniem emocji a reakcją. Podczas rozmowy staraj się utrzymywać kontakt wzrokowy. Najlepiej uklęknij lub usiądź przy dziecku albo weź je na kolana.

Rozpoznawanie emocji – ćwiczenia i zabawy dla dzieci

Świetną metodą na rozwój inteligencji emocjonalnej dziecka jest nauka przez zabawę. Istnieje wiele książeczek, zabawek, gier planszowych, karcianych i innych, które mogą okazać się pomocne w edukacji małego człowieka z zakresu emocji.

Jedną z takich zabaw może być np. prezentowanie min przedstawiających różne emocje przed lustrem. Rodzic mówi, jaką emocję dziecko ma pokazać, a maluch, obserwując swoją twarz, robi odpowiednią minę. Oczywiście istnieje wiele możliwości modyfikacji tej zabawy. Lustrem może być sam rodzic. Można również urozmaicić tę zabawę poprzez malowanie twarzy. Inną zabawą jest pokazywanie dziecku kart z pytaniem, jaka emocja jest na nich prezentowana. Jest to też doskonała okazja do rozmowy o emocjach.

Podsumowując, strefa emocji jest niezwykle delikatną, a zarazem ważną płaszczyzną rozwoju młodego człowieka, dlatego należy właściwie o nią zadbać. Co prawda niemałe znaczenie ma sam wiek dziecka – im starsze, tym układ nerwowy jest lepiej rozwinięty, a co za tym idzie, ma większą świadomość własnych emocji. Jednak niezwykle ważne jest również wychowanie i przekazywane przez rodzinę wzorce przeżywania emocji. Dlatego, jako rodzic koniecznie zatroszcz się o to, by maluch ich nie tłumił, ale też uczył się opanowania.